Sektor bankowy w Polsce na tle Europy

Aktywa bankowe w Polsce zanotowały istotny wzrost od czasów transformacji. Od końca 2008 roku wzrastały rocznie średnio o około 6%. Obecnie polski sektor bankowy plasuje się w środku stawki pod względem aktywów. Według danych Europejskiego Banku Centralnego (EBC), aktywa polskiego sektora bankowego wyniosły w 2017 roku 427 mld euro8. Największy sektor bankowy ma Wielka Brytania (10 bln euro aktywów w 2017 roku), a najmniejszy Estonia (25 mld euro aktywów w 2017 roku).

Polski sektor bankowy funkcjonuje zgodnie z klasycznym modelem pośrednictwa finansowego, w którym banki głównie udzielają kredytów dla sektora niefinansowego, finansując je depozytami klientów. Znajduje to odzwierciedlenie w wysokim udziale kredytów w aktywach sektora bankowego, który na koniec 2017 roku wynosił 68% i był wyższy niż średnia dla sektorów bankowych z krajów Unii Europejskiej (65%) i Europy Środkowo-Wschodniej (66%). Udział innych rodzajów aktywów w bilansach banków, w szczególności stanowiących portfel „przeznaczone do obrotu”, był w Polsce – podobnie jak w innych krajach Europy Środkowo - Wschodniej – wyraźnie niższy niż w państwach bardziej rozwiniętych gospodarczo.

Kredyty w polskim sektorze bankowym wyniosły na koniec 2017 roku 300 mld euro, co plasuje Polskę w środku stawki.

W porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej, sektor bankowy w Polsce jest relatywnie niewielki w relacji do PKB. Kredyty bankowe w polskim systemie bankowym stanowią 65% PKB, podczas gdy średnia europejska to 126%. Najwyższe wskaźniki kredytów do PKB posiadają Dania, Szwecja i Holandia.

Polski rynek bankowy charakteryzuje się niskim, ale rosnącym udziałem kredytów dla przedsiębiorstw do ogółu kredytów udzielonych sektorowi niefinansowemu (około 30%). Natomiast Polska jest czwartym krajem w Unii Europejskiej pod względem udziału kredytów dla gospodarstw domowych w całych kredytach sektora bankowego.

Kredyty na mieszkańca (2017, euro) w relacji do dynamiki wzrostu (2012-2017, euro)

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych EBC, NBP

Udział kredytów w PKB (2017, %) w relacji do PKB na mieszkańca (2017, euro)

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych EBC, NBP

Kredyty konsumpcyjne w Polsce na tle krajów UE

Zródło: NBP, raport o stabilności grudzień 2018 roku

Z badania przeprowadzonego przez Narodowy Bank Polski wynika, że gospodarstwa domowe w Polsce są znacznie mniej zadłużone niż ma to miejsce w strefie euro – przeciętne gospodarstwo posiada łączne zobowiązania w wysokości 5,5% majątku brutto, podczas gdy w strefie euro przeciętne zadłużenie stanowi 26% aktywów łącznie.

Najwyższy odsetek w kredytach dla gospodarstw domowych stanowią kredyty hipoteczne (około 60%), w Unii Europejskiej ta proporcja jest wyższa (około 70%). Jednak kredyty mieszkaniowe w Polsce stanowią jedynie 19% PKB, podczas gdy w Unii Europejskiej jest to średnio 40% PKB. Z kolei Polska należy do krajów o najwyższym udziale kredytów konsumpcyjnych do kredytów ogółem, a wartość udzielonych kredytów konsumpcyjnych w relacji do PKB na koniec czerwca 2018 wyniosła 8,7% PKB, czyli więcej niż średnio w strefie euro (5,9%) i mniej jedynie w porównaniu do Bułgarii, Grecji i Cypru.

W Polsce, w większym stopniu niż w innych krajach Unii Europejskiej, banki finansują się depozytami klientów. Na koniec 2017 roku stanowiły one 73% sumy bilansowej sektora bankowego.

Z drugiej strony, udział aktywów finansowych (depozyty, fundusze inwestycyjne, akcje, obligacje, ubezpieczenia na życie i dobrowolne programy emerytalne) w majątku gospodarstw domowych jest w Polsce wyraźnie mniejszy niż w bardziej rozwiniętych gospodarczo państwach Europy. W 2016 roku stanowił on w Polsce 8,5%, a w strefie euro 17,8% majątku brutto. W wartościach absolutnych ta dysproporcja jest również bardzo widoczna: 3,5 tys. euro w Polsce w porównaniu do 10,6 tys. euro w strefie euro. Z drugiej strony, aktywa finansowe - mimo że są niewielkie - są popularną formą gromadzenia środków finansowych Polaków. Posiada je 90,8% gospodarstw domowych, przy czym depozyty są najpopularniejszą formą gromadzenia aktywów finansowych (korzysta z nich 84,9% gospodarstw domowych). Gospodarstwa domowe znacznie rzadziej lokują swoje oszczędności w funduszach inwestycyjnych (3,8% gospodarstw), chociaż są to średnio wyższe kwoty (mediana 19,6 tys. euro). Z badania NBP wynika, że wzrost aktywów finansowych (94% w skali dwóch lat) był głównym czynnikiem wzrostu majątku netto.

⁸ Europejski bank Centralny, https://sdw.ecb.europa.eu/
⁹ Badanie BZGD prowadzone jest w ramach międzynarodowej sieci badawczej Household Finance and Consumption Network (HFCN). W tym przedsięwzięciu, zainicjowanym w 2006 roku i koordynowanym przez Europejski Bank Centralny (EBC), uczestniczą banki centralne i urzędy statystyczne reprezentujące kraje strefy euro oraz Polskę i Węgry. https://www.nbp.pl/home.aspx?f=/aktualnosci/ wiadomosci_2018/ZGDwP_20180109.html